امـام خـمـیـنـی (ره ) فقیهی اصولی، فیلسوفی عارف، مفسری نکته‌سنج، سیاست‌مداری مومن و آگـاه، مـرجـعـی شـجـاع و بـا تـقـوا، عـالمـی عـامـل و در یـک کـلام، مـظـهـر کـامـل اسـلام نـاب مـحـمـدی (ص) بـود کـه بـا تـمـام وجـود آن ‌را دریـافـت و بـه آن عـمـل کـرد و مـنـادی و مـبـلغ و مـجـری آن شـد. 

روح‌الله ‌الموسوی ‌‌الخمینی در روز بیستم جمادی‌الثانی مصادف با سالروز ولادت با سعادت فاطمه زهرا (س) در سال 1321 هجری قمری برابر با 1281 هجری شمسی در خانواده‌ای اهل علم و مبارزه و تقوا دیده به جهان گشود. 

نخستین تالیفات امام(ره) بیشتر در حوزه اخلاق و عرفان بوده است. تالیف کتاب‌های متعدد اخلاقی و عرفانی از 27 تا 40 سالگی، پیش از آن‌که در فقه و اصول از ایشان اثری پدیدار شود، قابل توجه است. 

امام(ره) کسی بود که با معنویت عمیق خویش انقلاب اسلامی را به پیش برد و به پیروزی رساند و با انقلاب دینی و معنوی خود که به حق انفجار نور بود، افق‌های معنوی درخشانی را مقابل چشمان انسان امروز گشود. امـام خـمـیـنـی (ره) نه تنها فـهـمید که دین چه می‌گوید، بلکه کوشید تا دین را از صفحه کتاب به در آورد و در صحنه جامعه پیاده کند. 

امام(ره) تجسم اخلاق بود

دکتر غلامعلی رجایی، نویسنده کتاب «امام خمینی به زبان امام خمینی»  درباره جایگاه اخلاقی بنیانگذار انقلاب اسلامی گفت: شخصیت امام خمینی (ره) برخوردار از اخلاق متعالی بود. ایشان تجسم اخلاق بود و تعادل در زندگی امام حضوری پر‌رنگ در همه ابعاد داشت. 

مدرس دانشگاه بیان کرد: ایشان همان اندازه که به مبارزه و عبادت اهمیت می‌داد، به حضور در خانواده و صحنه اجتماع هم پایبند بود. هر کار و عمل این شخصیت بزرگ معاصر از روی برنامه و هدفمند بود. اگر هر فردی در شخصیت خود به تعادل برسد، بسیاری از امور برایش در مسیر درست محقق خواهد شد. برنامه یک روز زندگی امام خمینی (ره) را می‌توان برای 365 روز سال پیاده کرد. 

نویسنده کتاب «امام خمینی به زبان امام خمینی» افزود: این عالم بزرگ سه رابطه را به‌طور عمیق در شخصیت خود پرورانده بود: رابطه خود با خالق، رابطه خود با مردم و رابطه خود با خود. 

وی در ادامه اظهار کرد: رابطه امام(ره) با خالق رابطه‌ای خالصانه و متواضعانه داشت و در انجام واجبات و اجرای فرامین الهی و دستورات دینی هرگز فروگذار نبود. ایشان در مبارزه با استکبار و ظلم که از دستورات موکد الهی و سیره پیامبر عظیم‌الشان اسلام(ص) و ائمه معصومین (ع) بود، بدون ترس و ثابت قدم می‌ایستاد و به گفته خودشان، به غیر از ذات مبارک حق‌تعالی از هیچ احدی نمی‌ترسیدند. 

رجایی یکی از بارزترین ابعاد شخصیتی امام(ره) را احترام به مردم دانست و افزود: ایشان به عنوان یک رهبر از بالا به مردم نمی‌نگرست و خود را خدمتگزار مردم می‌دانست و همواره با الفاظی مانند شریف، عزیز و بی‌نظیر مردم را مورد خطاب قرار می‌دادند اما در رابطه با خودشان باید بیان کرد که حضرت امام(ره) شخصیت خود را به خوبی شناخته و پرورش داده بود. شخصیت عرفانی و اخلاقی ایشان در محضر استادانی نظیر آیت‌الله شاه‌آبادی به خوبی شکل گرفته بود که تبلور این وجوه اخلاقی و عرفانی شخصیت والای امام(ره) را در آثار به جای مانده از ایشان می‌توان به وضوح مشاهده کرد. 

این استاد دانشگاه با بیان این‌که امام(ره) بر اثر این تعلیمات و پرورش شخصیتی هرگز دچار «منیت» نشد، ادامه داد: تعریف و تمجید و مدح و ثنای دیگران هیچگاه ایشان را دچار غرور نکرد و در برابر این تمجیدها جبهه می‌گرفتند و عنوان می‌کردند که شایسته این‌ها نیستند. امام(ره) زندگی بسیار ساده‌ای داشت و هرگز خود را درگیر و اسیر دنیا و متعلقات فریبنده آن نکرد. ایشان همچون آینه صاف و مثل آب زلال بود که تشنگان معرفت را سیراب و راه رسیدن و دستیابی به اخلاق متعالی را ممکن می‌کرد. 

این نویسنده و پژوهشگر با بیان این‌که ذات حقیقی انسان همواره به دنبال صافی، اخلاق حسنه و فروتنی است، عنوان کرد: این سه گوهر در وجود با‌عظمت ایشان نمود داشت. متاسفانه ما در کشور درباره شناخت و معرفی شخصیت والای این عالم ربانی کم‌کاری و کوتاهی کرده‌ایم و اگر هم کاری انجام و کتابی تالیف شده، کم خوانده شده است. ما و مردم ما و تمامی این نظام همچنان و در آینده هم به درس‌های عرفانی، اخلاقی و منش و شخصیت متعالی امام(ره) در تمامی سطوح زندگی فردی و اجتماعی نیازمندیم. کفران نعمت است اگر که از این دریای معرفت بهره کافی و لازم را نبریم. 

وی در پایان درباره کتاب «امام خمینی به زبان امام خمینی» یادآور شد: این کتاب تلخیصی از 22 جلد صحیفه نور امام خمینی (ره) است که به دو زبان اردو و عربی نیز ترجمه و از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) منتشر شده است. دوره پنج جلدی «برداشت‌هایی از سیره امام خمینی (ره)» یکی دیگر از آثاری است که درباره شخصیت والای ایشان تالیف کرده‌ام که تاکنون دو بار در بیروت به زبان عربی برگردانده شده است. 

یادگارهایی گرانبها از گنجینه دانش امام(ره)

چندین کتاب گرانبها از امام خمینی (ره) در مباحث اخلاقی، عرفانی، فقهی، اصولی فلسفی، سیاسی و اجتماعی بر جای مانده و حتی بسیاری از آن‌ها تاکنون منتشر نشده‌اند. 

فهرست برخی آثار ایشان به شرح زیر است: 
شرح دعای سحر: امام خمینی (ره) این کتاب را که حاوی نکات عمیق عرفانی، فلسفی و کلامی است، با تکیه بر آیات قرآن و روایات اهل بیت (ع) در شرح دعای مباهله معروف به دعای سحر و به زبان عربی نوشتند. 

شرح حدیث راس‌الجالوت: شرح امام خمینی (ره) بر حدیث راس‌الجالوت؛ احتجاجات حضرت امام رضا (ع) با اصحاب ادیان مختلف و از آن جمله راس‌الجالوت از علمای دین یهود است. 

شرح حدیث جنود عقل و جهل: اثری است گرانسنگ در علم اخلاق از امام خمینی که آرای کلامی، اخلاقی و عرفانی حضرت امام(ره) در این کتاب وضوح بیشتری یافته‌اند و همچون کتاب شرح چهل حدیث ایشان، اقشار بیشتری می‏توانند از آن بهره گیرند. 

مصبا‌ح‌الهدایه الی‌الخلافه و‌ الولایه: یکی از عمیق‌ترین و درخشان‌ترین آثار عرفانی اسلامی در دوره متاخر به حساب می‌آید. 

اربعین حدیث یا شرح چهل حدیث: یکی از آثار گرانبهای اخلاقی و عرفانی امام خمینی(ره) است که به زبان فارسی نوشته شده است. در این اثر چهل حدیث از روایات پیشوایان دین از کتاب شریف اصول کافی به وجهی مبسوط و با بیانی شیوا و اثرگذار شرح شده‏اند. 

سرالصلوه (صلاه‌العارفین و معراج‌السالکین): کتابی است سنگین و عرفانی به زبان فارسی در بیان اسرار معنوی و عرفانی نماز که به قلم امام خمینی(ره) تحریر شده است. 

رساله لقاء‌الله: رساله‏ای است فارسی و موجز از امام خمینی(ره) در مسائل عرفانی. 

حاشیه بر اسفار: حضرت امام(ره) سال‌ها در قم کتاب گرانقدر اسفار اربعه تالیف فیلسوف شهیر صدرالمتالهین را تدریس کردند و بر مباحثی از آن حاشیه نوشتند که متاسفانه نسخه‌های آن هنوز به دست نیامده است. 

کشف الاسرار: امام خمینی (ره) در این اثر که اثری سیاسی، عقیدتی و اجتماعی است، به شبهات و تبلیغات ضد دینی و ضد روحانی جزوه اسرار هزار ساله یک وهابی‏گرا پاسخ گفته و به استناد حقایق تاریخی و ضمن طرح و نقد آرای فلاسفه یونان قدیم، فلاسفه اسلام و فلاسفه معاصر غرب، بر حقانیت تشیع و نقش سازنده روحانیت اسلام تاکید ورزیده‌اند. در همین کتاب اندیشه حکومت اسلامی و ولایت فقیه در عصر غیبت مطرح شده است و به تفصیل سیاست‌های ضد ملی و لائیک رضاخان و همفکران او در ممالک اسلامی (در آن زمان) افشا شده‏اند. 

رساله اجتهاد و‌التقلید: بحث اجتهاد و تقلید هم از مباحث تکمیلی و مهم علم اصول فقه است. حضرت امام خمینی (ره) در این رساله اجتهادی آرای خود را مستدلا ارایه کرده است. 

تعلیقه علی‌العروه‌الوثقی: حاشیه امام خمینی (ره) است بر تمام مسائل کتاب عروه‌الوثقی اثر مشهور آیت‌الله‌العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی. 

تقریرات درس اصول آیت‌الله‌العظمی بروجردی: حضرت امام(ره) در این اثر دروس اصول آیت‌الله بروجردی (ره) را به قلم خویش و به زبان عربی تقریر کرده‌اند. 

حکومت اسلامی یا ولایت فقیه: این کتاب حاوی آرای اجتهادی امام خمینی (ره) درباره حکومت اسلامی، جدایی ناپذیر‌بودن دین و سیاست و ولایت فقیه در زمان غیبت است.
 
تفسیر سوره حمد: تفسیری است عرفانی از فاتحه‌الکتاب (سوره مبارکه حمد) که حضرت امام خمینی (ره) آن‌ را در ضمن چند جلسه سخنرانی ارایه کردندست. 

دیوان امام(ره): امام خمینی (ره) از دوران جوانی اشعاری عرفانی و بعضا سیاسی و اجتماعی را می‌سرودند که متاسفانه بخش اعظم اشعار قدیم آن حضرت به علت‌های مختلف مفقود شده است.
 
وصیت‌نامه سیاسی الهی: جاودانه‏ترین پیام امام خمینی(ره) خطاب به نسل حاضر و نسل‌های آینده است.